Alles over het kromtrekken van hout: oorzaken, preventie en tips

05 juli 2024

Wat is kromtrekken van hout?

Kromtrekken van hout is een veelvoorkomend probleem dat ontstaat door de ongelijke verdeling van vocht in een houten plank. Hoewel temperatuurverschillen enige invloed hebben, is het voornamelijk de vochtverdeling die verantwoordelijk is voor het kromtrekken.

De natuurlijke structuur van hout

Hout is een natuurlijk materiaal met een unieke structuur. Een boom groeit door jaarlijks nieuwe ringen aan de buitenkant toe te voegen, bekend als jaarringen. Deze ringen geven veel informatie over de geschiedenis van de boom, zoals klimaatveranderingen en omgevingsfactoren. De studie hiervan heet dendrochronologie. Iedereen weet dat een boom vocht nodig heeft. Het vocht wordt vanuit de wortels naar de kruin van de boom gestuurd. Dit gebeurd via de vaten (de groeven die je in het hout ziet) van het hout. Deze vaten functioneren als een soort van sponzig rietje. Wanneer er veel vocht is, zullen de vaten uitzetten en vervolgens zal de plank of het hout ook uitzetten. Leg maar eens twee dezelfde planken langs elkaar waarvan ééntje bijvoorbeeld één week in weer en wind heeft gelegen. Je zal zien dat er een groot verschil in dikte/breedte zal zijn.

Hout trekt dus niet alleen krom onder invloed van vocht en zijn structuur maar het zet ook nog eens uit wanneer het vocht opneemt.

Kernhout en spinthout

Kernhout: Dit is het dichte, centrale deel van de boomstam met kleinere cellen die dicht op elkaar zitten. Kernhout is steviger en minder vatbaar voor vochtveranderingen.
Spinthout: Dit is het jongere, buitenste deel van de boom, met een open celstructuur die meer vocht bevat. Spinthout is essentieel voor de vochttransportfunctie van de boom.

Hoe kromtrekken ontstaat

Kromtrekken ontstaat vaak wanneer hout wordt gedroogd. Het proces speelt een cruciale rol; snelle droging verhoogt de kans op kromtrekken. Bij geplaatst hout kan het kromtrekken veroorzaakt worden doordat het vocht maar langs één kant goed weg kan (niet genoeg spatie tussen planken) of wanneer de kernkant naar binnen geplaatst wordt.

Hout gezaagd met de dosse zaagtechniek (met de zogenaamde “vlammen”) heeft een grotere neiging om te kromtrekken door de verschillen in krimp tussen spinthout en kernhout. Je kan dus beter er op letten dat het hout kwartiersgezaagd is waardoor de kans op kromtrekking al een pak verminderd.

Invloed van verf op hout

Het gebruik van filmvormende verf kan ook kromtrekken veroorzaken. Deze verf sluit het hout af, waardoor vocht niet goed kan ontsnappen, wat tot houtrot kan leiden. Gebruik daarom liever een ademende verf, zoals de vochtregulerende verf van Moose Färg, die voorkomt dat het hout kromtrekt zonder tweezijdig te hoeven verven. Als je toch niet-ademende verf gebruikt, zorg er dan voor dat je het langs 2 kanten behandeld.

Verschillende houtsoorten en hun neiging tot kromtrekken

Niet alle houtsoorten trekken even snel krom. Hout met een open celstructuur, zoals vuren, is gevoeliger voor kromtrekken dan dichte houtsoorten zoals Red Cedar, Lariks, en Teak. Zweeds rabat, met zijn groef- en messingconstructie, kan ook helpen om kromtrekken te verminderen. Ook thermisch gemodificeert hout is een heel goede optie omdat het hout is dat door verhitting is behandeld om de eigenschappen ervan te verbeteren. Het proces vindt plaats zonder toevoeging van chemicaliën en verloopt in een zuurstofarme omgeving bij temperaturen tussen 160°C en 230°C. Hierdoor ondergaat het hout chemische veranderingen, waardoor het:

Duurzamer wordt: Het hout is beter bestand tegen schimmels, rot en insecten.
Dimensiestabieler wordt: Het krimpt en zwelt minder onder invloed van vocht.
Een donkerdere kleur krijgt: Het hout krijgt een warme, diepe tint die lijkt op tropisch hardhout.
Minder vocht opneemt: Het hout wordt minder hygroscopisch, wat de levensduur verlengt.

Thermisch gemodificeerd hout.

Tips om kromtrekken te voorkomen

Luchtvochtigheid: Binnen houden van hout in een ruimte met een constante luchtvochtigheid helpt kromtrekken te minimaliseren. Buiten is dit moeilijker door schommelingen in de luchtvochtigheid.
Zaagtechniek: Kwartiergezaagd hout, waarbij de jaarringen parallel lopen, is stabieler dan dosse gezaagd hout.
Montagemethode: Bij de constructie van bijvoorbeeld een schutting, monteer planken met de kernkant naar buiten om vervorming te minimaliseren. Zorg ook voor voldoende overlap en consistentie in de richting van de planken. Zorg er bij vlakke planken voor dat er een kleine spatie aanwezig is zodat er genoeg lucht aan de onderkant van de planken kan circuleren.
Behandeling van hout: Gebruik damp-open verf in plaats van filmvormende verf om vochtuitwisseling te bevorderen.

Veelgestelde vragen over kromtrekken van hout

Hoe voorkom ik dat hout kromtrekt?

Zorg voor een stabiele luchtvochtigheid, gebruik kwartiergezaagd hout, monteer met de kernkant naar buiten en behandel hout met ademende verf.

Welke kant van het hout trekt krom?

Het kernhout vormt de bolle kant, terwijl spinthout naar binnen trekt. Je plaatst dus de kernkant naar buiten zodat wanneer er toch een kromming optreed, deze tegen het latwerk wordt tegengehouden.

Bij vlonders en gevelbekleding plaats je de planken best met de kern naar boven. Anders trekt het hout krom naar boven omdat het daar geen barrière heeft.

Geld dit ook voor meubels?

Bij bijvoorbeeld dichte tafelbladen heb je wel de uitzondering dat de planken afwisselend met de kern naar buiten gelegd worden zodat het houten geheel in balans gebracht wordt en een sterker geheel vormt. Het is belangrijk om daarvoor kwartiers gezaagd hout te gebruiken en ervoor te zorgen dat de planken met een groeftechniek verbonden worden met elkaar.

Welke houtsoort werkt het minst?

Houtsoorten zoals Teak trekken het minst krom vanwege hun dichte structuur.

Het begrijpen van de oorzaken en oplossingen voor het kromtrekken van hout kan u helpen om beter met dit natuurlijke materiaal te werken en langdurige projecten te realiseren zonder vervormingen.